معرفی شهرستان بناب

• معرفی شهرستان بناب
• بناب با 840 کیلومتر مربع وسعـــــت وبا جمعیتی بالغ بر 135000در جــــــــــــــنوب غربی اســـــــــــتان آذربایجان شرقـــی و بین 46درجه و 3 دقیقه و15 ثانیه طول شرقی و37 درجه و20دقیقه و30 ثانیه عـــــــــرض شمالی واقع شده و ارتفاعش از ســـطح دریا 1285 متر است .از نظر لغوی بنــــاب به معنی بن آب,قعر آب در لغت نامــــــــه آمــــده است و وجه تسمیه وانگیزه ایجاد شهـــــر بـــــــناب را نیز به جلگه ای بودن وهمچنـــــــین بالابـــــــــودن سطح آب و مستعد بودن خاک برای کشـــاورزی در آن میتوان اشاره نمود.
• بنــــــــــاب از دیر باز یک موقعیت ممتــــاز جغرافیائـــی برخوردار بوده وراههای بزرگ تجارتـــــــــی وکاروانی از آذربایجان به بین النهرین,شامات,حجاز وغرب کشــور از آن عبور میکرده اســــــت وامروزه نیز با قرار گرفتن در نقطه تلاقـــی محورهای اصلی آذربایجان شرقی, کردستان , کرمانشاه , عتبات عالیات ودسترسی به راههـــــای آهن وهوائی ضمن این که موقعیت خـود را حفظ کرده بلکه بر موقعیتش نیــــــــــز افزوده شده است وهمیشه به عنوان یک شهر مطرح در شمال غربی کشور مــورد توجه قرا ر گرفته است.
• شهرستان بناب در 120 کیلومتری مرکــــز استان (تبریز) ودر شرق دریاچه قرار گرفته است.
• از دیدگاه تاریخی وجود تپه های باستانـــی در سطح منطقه واشیاء زیر خاکی پیــــدا شده از هزاره اول تا چهارم قبل از میلـــاد و وجودمساجد وآثار باستانی دیگر مربـوط به دوره های مختلف خصوصا" دوره صفویه وهمچنین حرکت سپاهان رومی وایرانـی در جنـــــــگهای اواخر دوره سامانی بویژه مسیر حرکت سپاهان هــــراکلیوس برای تصرف تخت سلیمان از این منطقه وبقایای گورستان دوره ایلخانی با خــــطوط مختلف ثلث ونسخ و رقاع بویژه کوفی در روستای زوارق همگی شاهد تاریخ عظیمی است که این منطقه از آن برخوردار میـــباشد در اینجا به بعضی از آنها اشاره میگردد: مسجد وحمام مهرآباد-مسجداسماعیــل بیـــــگ-مسجد گزاوشت-پل پنج چشمه-سنگ قبرهای نبشته شـــــــــده زوارق- مسجد کبود-زرگران-خانه سیف العلمــــا- تپه های باستانی-حمام حاجی فتح الله-وروستای صور با غارهای دیدنی وصخــره ای که متعــــلق به دوره اوراتوربوده دراین میان شهرداری بناب وشورای شهر جهت جذب گردشگر وتوریست همکاری خوبـی با میراث فرهنگی بناب داشته ودارد.
• راولسون جهانگرد انگلیسی بازدیدی کــه از شهرهای ایران وآذربایـــــجان داشته از شهر بناب نیز دیدن کرده و بـــــــناب در آن زمان حدود 1500 خانه داشتـــــه و اطراف شهر تا مسافت یک فرسنگـــــی در همه سو درختان میوه و تاکستان هــای فراوان دیده می شد. وبه جهت کوچه های تمیز و جویهای فراوان,بناب را یکی از شهـــــر های پاکیزه ومنظم ایران انتخاب میکردند.
• شهرستان بناب در منطقه شمــــال غرب کشور در زمینه پرورش نیروهای متخصص جایگاه والائی دارد که مراکز آن عبارتنداز:
• 1:دانشگاه آزاد اسلامی
• 2:دانشگاه پیام نور
• 3:دانشگاه امام صادق وحوزه علمیه ولی عصر (ع)
• 4:آموزشکده فنی ومهندسی
• 5:مجتمع آموزشی آب وبرق
• 6: دانشکده هنر
• که جمعآ بالغ بر 16000 نفر دانشـــــجو در مراکز علمی فوق و بیش از 35000 دانش آمــوز در مـــدارس بناب مشغول به تحصیـــــــل هستند .
•  
• میادین شهر بناب :
• 1_ میدان امام خمینى
• 2_ میدان باقر اباد
• 3_ میدان امیرکبیر
• 4_ میدان معلم
• 5_ میدان کوى شهدارى
• 6_ میدان بسیج
• 7_ میدان تامین اجتماعى
• 8_ میدان شهریار
• 9_ میدان انقلاب (یاد بود)
• 10_ میدان شهداء (چهار راه قشلاق)
• 11_ میدان آب (کوثر)
• 12_ میدان خیابان آب
• 13_ میدان خشکبار
• 14_ میدان دریا
• 15_ میدان کارگر
• 16_ میدان فرهنگ
•  
• 
• 
• 
• 
• تقسیمات کشوری و خصوصیات جمعیتی
• بناب از زمان اولین تقسیمات کشوری ، مرکز بخش بوده که در سال 1368 با توجه به استعدادهای موجود ، به شهرستان ارتقا یافته و دارای یک بخش مرکزی با سه دهستان با مشخصات زیر می باشد :
• بناجوی شمالی : به مرکزیت روشت بزرگ با 206 کیلومتر مربع مساحت و تعداد 10 روستا به نام های : روشت بزرگ ، روشت کوچک ، زاوشت ، آلقو ، توتاخانه ، صور ، قیماسخان ، شور گل ، قره زکی ، دوش
• دهستان بناجوی شرقی : به مرکزیت خوشه مهر با 100 کیلومتر مربع مساحت و تعداد 7 روستا به نام های : چلقائی ، تازه کند ، قشلاق ، خوشه مهر ، ینگی کند ، تازه کند زوارق ، دیزج پروانه
• دهستان بناجوی غربی : به مرکزیت خانه برق جدید با 482 کیلومتر مربع مساحت و تعداد 14 روستا به نام های : خانه برق جدید ، علی خواجه ، قشلاق ، ینگی کند ، قره چپق ، خانه برق قدیم ، آخوند قشلاق ، خلیلوند ، چپقلو ، حاجی مصیب ، قره قشلاق ، زوارق ، کوته مهر ، خانه برق عیسی خانی
•  
• اوضاع منطقه در جریان قرن ششم تا هشتم
• طبق نوشته محققان در اطراف این شهر تپه هائی وجود دارد که به قره تپه یعنی سیاه تپه معروف است ، در خاکبرداری که از این تپه شده و می شود ، آثار زیادی که نمایانگر زندگانی انسان و احتمالا وجود خانه و شهر را در این منطقه تائید می کند و می توان نتیجه گرفت که گویا شهر ابتدا در این مکان که اینک میان باغات انگور قرار گرفته است ، قرار داشته است و بنا به اظهارات عده ای ، این تپه ها در اثر زلزله ای که شهر را کلا ویران کرده است ، بوجود آمده است . روایت دیگری هم حاکی از این است که این شهر هنگام حمله مغول ، قتل عام شده و شهر به طور کلی ویران شده است . در نزدیکی یکی از این تپه ها ، خندقی وجود دارد که به نام خون دولان یعنی خندقی که با خون پر شده است ، می باشد که وقتی مغولان همه اهالی را قتل عام کردند ، خون به اندازه ای جاری شد که این مکان را پر کرده بوده است .
• با توجه به حمله مغول در صفر سال 618 ه . ق و تصرف شهر مراغه با کشتار مسلمانان و بازپس گیری آن توسط جلال الدین خوارزمشاه در سال 622 ه . ق و تصرف مجدد آن در تاریخ 628 ه . ق توسط قشون مغول و انتخاب شهر مراغه به عنوان پایتخت توسط یکی از نوادگان چنگیز خان به نام هلاکو خان در تاریخ 656 و مرگ هلاکو در سال 663 در کنار رودخانه جغاتو ( جغتای یا همان زرینه رود ) در کنار میاندوآب و تصرف مراغه توسط تیمور در سال 795 ، اظهارات مربوط به کشتار اهالی بناب و ویران شدن شهر و خندق پر از خون را تائید می کند . بدین صورت که مغولان در سر راه خود همه چیز را تخریب و مردم آن را کشتار می کردند .
•  
• ظهور صفویان در عرصه قدرت و تحولات اجتماعی و سیاسی
• ظهور شاه اسماعیل صفوی در عرصه قدرت ایران و رواج مذهب شیعه جعفری تحول عظیم اجتماعی به وجود آورده است که وجود آثار باستانی مساجد مهم در زمان صفویه در تمام شهرها و بناب ، این موضوع و همچنین قدمت شهر بناب را بیان می کند .
• پس از فوت شاه طهماسب ، ایل کرد مکری که در اطراف مراغه و میاندوآب زندگی می کردند به همدستی سلطان مراد سوم ، پادشاه عثمانی به سرکردگی امیر بیک بر علیه صفویه قیام کردند و ایلخی خاص شاه صفوی را در قریه قره چپق در دو و نیم کیلومتری بناب تصرف نمودند .
•  
• روستای قره چپق و تصرف ایلخی و اقدامات شاه عباس
• شاه عباس به قصد متفرق ساختن و سرکوب ایل مکری در آغاز سال 1019 به این منطقه آمده و سران ایل مکری از ترس اینکه شاه عباس ایلخی خاص شاه طهماسب را مطالبه کند ، اسبان اصیلی را برگزیده و راهوار را به محلی دوردست فرستادند . این خبر نیز شاه عباس را خشمگین تر و در بر انداختن آن ایل ، مصمم تر گردانید .
• سردار کرد با جمعی از سران ایل برای پای بوسی و تقدیم پیشکش به اردوی شاه آمدند ولی به دستور شاه عباس در روز شنبه 18 ربیع الآخر سال 1019 همگی را کشتند و ایل مکری را نیز قتل عام کردند . پس از این واقعه ، شاه عباس به محل ایلخی در قریه قره چپق بناب آمده و چند روزی را در آنجا گذرانیدند .
• با توجه به مدارک موجود ، مدیریت و تشکیلات ایلخی در قره چپق بناب با حاجی محمد قلی دهباشی و اعقاب او که ساکن قره چپق بودند ، سپرده شده بود . بعد از او حاج حسن و پس از او برارد زاده اش حاج محسن و بعد پسرش حمید خان و پس از او به عمویش تقی خان منصور الممالک و پس از وی نیز حاجی محمد خان عهده دار مدیریت این تشکیلات بودند . در زمانیکه رضا خان متصدی امور وزارت جنگ بود ، محمد علی خان از سمت خود استعفا و ایلخی دولتی به ورامین فرستاده شد ولی بعد از مدتی دوباره در 4 کیلومتری مراغه تاسیس شد ( پادگان علویان ) .
•  
• بناب در گذر تاریخ
• بر اساس نشانه ها و آثار شناخته شده در شهر بناب ، قدمت تاریخ و تمدن این شهر به شش هزار سال پیش می رسد که به احتمال زیاد اولین قوم آریائی این محل را به جهت آب و هوای معتدل و بارندگی های سالیانه و زمین های مسطح و هموار و قرار گرفتن اراضی در دامنه های زیبای سهند و سواحل دریاچه ارومیه برگزیده باشند .
• وضعیت جغرافیائی منطقه و آثار به دست آمده از کاوش های محلی نیز با توصیفات شهر تاریخی شیز انطباق دارد . آثار به دست آمده از حفاری های قره تپه گزاوشت و قیزلار قلعه سی ( قلعه دختران ) که یکی از نود و سه تپه باستانی می باشند و همچنین وجود سی و شش غار مربوط به یکدیگر ( معماری صخره ای صور ) که نشانگر زندگی های دسته جمعی در دوران ماقبل تاریخ است . همچنین کشف آثار قدیمی مانند ظروف سفالین ، فلزی و نشانه های تمدن شهری تا عمق چند متری زمین ، این سابقه طولانی را تائید می کند .
• شهر بناب توسط تپه های متعددی احاطه شده است . از جمله قره کولوک ، تپه قبرستان قدیمی محله مهرآباد ، تپه گزاوشت در محله گزوشت ، تپه قره چپق و تپه های سپیگان ، تپه آغاجاری ، تپه بابالار ، شیزگان تپه ، همچنین تپه های باستانی که مساجد زرگران ، مهرآباد و میدان بر روی این تپه ها قرار گرفته اند ، از دوره اسلامی تا شش هزار سال پیش قدمت دارند .
• تخریب کامل در زمان حمله مغول امکان هر گونه تحقیق را در زمینه هنر و معماری این منطقه در قبل و بعد از اسلام مشکل یا غیر ممکن کرده است .
• از سوی دیگر به دلیل پایداری و غیرت مردم در مقابله آشتی ناپذیر آنان با مغولان ، هیچ اصری از تمدن و آثار معماری رو بنائی قبل و بعد از اسلام تا عصر مغولان بر جای نمانده و شهر به ویرانه تبدیل شد . ( هنوز هم آثار ویرانه های دوران قبل از مغول ها در زیر خاک نهفته است ) . اما یکباره در ابتدای دوره حکومت صفویان در اواسط قرن دهم در حدود بیست مسجد زیبا ، چندین گرمابه و بیش از چهل کاروانسرای اقامتی و تجارتی متعددی به مرور زمان در شهر احداث شده که این امر حکایت از آبادانی و رونق ناگهانی شهر پس از دوره مغول و به عبارتی بهتر بازسازی پس از جنگ است .
• وجود بناها و مساجد و آثار تاریخی متعددی که به یکباره پس از دوره های مغول شکل گرفته اند ( پس از اینکه اکثر بناها و میراث تاریخی کهن شهر به دست مغول ها تخریب گردیدند ) نشانگر روحیه و وحدت و همدلی مردم این منطقه است . به طوری که دکتر حبیبی معاونت محترم ریاست جمهوری دوران قبل در این مورد فرموده اند : با مشاهده آثار و بناهای تاریخی ، به خصوص مساجد زیبای این شهر ( بناب ) می توان به روحیه تعاون و همکاری در مسائل سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی در این شهر پی برد و من امیدوارم که این طرز تفکر الگوئی شود برای سایر شهرها و ....
• مساجد زیبای مهرآباد ، کبود ، زرگران ، اسماعیل بیک ، گزاوشت ، میدان زواره ، جوینلر ، اشرفی در دیزج پروانه ، مسجد روستای زاوشت و ... همچنین کاروانسراهای میر غفور که دارای هشتاد منزل که در هر منزل لوستر یا چلچراغی با دوازده چراغ رنگی نفت سوز روشن بود و امروزه یک هتل زیبا را در ذهن تداعی می نماید ، به علاوه پل پنج چشمه ( خور خور چورپو ) و پل های دیگری که از بین رفته ا ند از یادگارهای آن دوران محسوب می گردند . وجود این آثار و بناهای تاریخی و مراکز تجاری و بازارهای هفتگی مداوم نشان از بزرگی و عظمت و رونق اقتصادی و فرهنگی و دینی این شهر است .
• بنا به نوشته حمد الله مستوفی در کتاب نزهه القلوب ، زبان مردم بناب تا زمان مغول زبان پهلوی مقرب بوده است که خود می تواند مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد .
• وجود کلمه مهر در ترکیب نام مکان ها مانند مهر آباد ، خوشه مهر ، کوته مهر ، قلعه مهر ، از طرفی نحوه خاص تلفظ کلمات در میان مردم حکایت از فرهنگی اصیل و دیرینه دارد که در گوشه های مختلف زندگی مردم از جمله در مراسم سنتی و اصطلاحات کشاورزی آنها به چشم می خورد . هنوز هم اسامی اکثر محله ها و مکان های این شهر از دوره تمدنی به صورت دست نخورده حفظ شده و مورد استفاده قرار می گیرد مانند محله های : گزاوشت ، مهراباد ، سپیگان ، نهر ، قلعه مهر ، رودخانه آقا گل بری ، خرمن کوچه ، پشت قلعه ، تنگه کوچه ، عالی قاپو ، کوزه چیلر ، زرگران و ... و همچنین روستا های : زوارق ، راوشت ، خانه بری ، خوشه مهر ، کوته مهر ، سور ، توتاخانه و ... اشاره کرد .
• وجود مراسم های متعدد تاریخی و باستانی در این شهر حاکی از این مطلب است که مردم دارای اعتقادات مذهبی قوی و قابل احترام هستند ، خصوصا تعدادی از مساجد ( زرگران ، مهرآباد ، گزاوشت و ... ) بر روی تپه های باستانی و تاریخی ساخته شده اند . از ویژگی های معماری در مساجد بناب ، ستون ها و سر ستون های چوبی و شبستان های آنهاست . این ستون ها احتمالا ابتدا در مسجد قرمز واقع در کوی فردوس جنب دروازه محال ( گاودل ) در مسیر جاده اصلی قدیمی گاودل به تبریز و سپس در مسجد زرگران ساخته شد . سپس از مسجد کبود و اسماعیل بیک به تکامل رسیدند و در نهایت در مساجد مهرآباد و گزاوشت به اشکال بسیار زیبائی طراحی و اجرا شده اند .
• نکته جالبی که می توان درباره سر ستون های مساجد مهرآباد و گزاوشت ( دوره صفویه ) اشاره کرد ، رنگ آمیزی و طراحی سر ستون هاست . بدین صورت که هر بیننده ای در نگاه اول وقتی سرستون های مساجد مهرآباد و گزاوشت را می بیند ، این تصور را در ذهن تداعی می کند که رنگ آمیزی و طراحی سرستون ها یکسان می باشد وهیچ تفاوتی با هم ندارند . اما با کمی دقت اگر آنها را با همدیگر مقایسه کنیم به تفاوت های زیادی در رنگ آمیزی و طراحی آنها پی خواهیم برد و هیچ کدام از سرستون های مساجد همانند سرستون های دیگر رنگ آمیزی نشده و صندوق شاه تیر ها و تیر چوبی ها و پرده های چوبی سقف نیز که با اشکال مختلف زیبا رنگ آمیزی شده اند ، با همدیگر متفاوت اند .
• سرستون های چوبی مسجد اسماعیل بیک در داخل و خارج آن از اولین انواع آن است که حدود صد سال بعد از بناهای چهل ستون و عالی قاپوی اصفهان به کمال خود رسیده اند . ذوق و استعداد فردی و فرهنگی و ایمان مردم این منطقه در آثار به دست آمده از مساجد تاریخی و همچنین حجاری های بی نظیر سنگ - قبرهای مربوط به دوره اسلامی بعد و قبل از دوره مغول ها مشهود است .
• آثار زیبای آجری در پل پنج چشمه در حمام حاج فتح الله ( حاجی بدلی ) امروزی و حمام مهرآباد و بیش از چهل و دو کاروانسرای اقامتی و تجارتی و بازار قدیمی بناب در مسیر جاده گاودل و جاده تبریز که اکثر آنها در سی سال اخیر از بین رفته اند ، همگی حاکی از تمدن ، هنر و رونق اقتصادی و تجاری این شهر است .
• سرای ممقانی از آخرین آثار شناخته شده بعد از دوره صفویه بود که متاسفانه مدتی پیش تخریب و از بین رفت .
• شهرستان بناب بار دیگر در زمان قاجاریه در حمله شیخ عبدالله دچار خسارات سنگینی شد ، این حملات از طرف جاده قدیمی محال گاودل و توسط شیخ عبدالله انجام پذیرفت که در نتیجه حصار دروازه جنوبی شهر کاملا ویران گشت اما به خاطر پایمردی و مقاومت شجاعانه که از طرف اهالی این شهر و با رهبری شیخ قاضی به عمل آمد مهاجمان پس از تخریب قسمتی از شهر یارای مقاومت نداشته و عقب نشینی کردند که هنوز هم نام این محله در میان مردم این منطقه کرد کندی یا همان کرد گلدی ( کرد آمد ) است ، به زبان ترکی تلفظ می کنند .
• با این وجود علی رغم همه این رخدادهای تاریخی ، هنری راولینسون ( از جهانگردان انگلیسی ) در سال 1252 ه . ق ضمن بازدید از بناب آن را یکی از زیباترین شهرهای ایران نامیده است .
•